Γράφει η Ασημίνα Παπαναστασίου
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω
Η τοπική αυτοδιοίκηση, ως το επίπεδο διακυβέρνησης που βρίσκεται πιο κοντά στους πολίτες, διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη δημοκρατία και την κοινωνική ανάπτυξη. Παρά το χαμηλότερο καθεστώς τους σε σύγκριση με τις εθνικές κυβερνήσεις, οι τοπικές κυβερνήσεις κατέχουν μια απαραίτητη θέση στη δημόσια διοίκηση και την παροχή υπηρεσιών.
- Εγγύτητα στους πολίτες
Η τοπική αυτοδιοίκηση έχει το πλεονέκτημα ότι βρίσκεται σε στενή επαφή με τις τοπικές κοινότητες που εξυπηρετούν. Αυτή η εγγύτητα ευνοεί την καλύτερη κατανόηση των τοπικών αναγκών, συμφερόντων και προκλήσεων. Μέσω της άμεσης αλληλεπίδρασης με τους πολίτες, οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης μπορούν να προσαρμόζουν τις πολιτικές, τους κανονισμούς και τις υπηρεσίες ώστε να ανταποκρίνονται στις ειδικές συνθήκες και ανάγκες της τοπικής κοινότητας.
- Παροχή βασικών υπηρεσιών
Αναμφισβήτητα, ο πιο επιδραστικός ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι η παροχή βασικών υπηρεσιών. Αυτές περιλαμβάνουν την ύδρευση και την αποχέτευση, τις δημόσιες μεταφορές, τη διαχείριση αποβλήτων, τη δημόσια ασφάλεια και τις εγκαταστάσεις εκπαίδευσης και υγειονομικής περίθαλψης. Η αποτελεσματική παροχή αυτών των υπηρεσιών εξασφαλίζει καλύτερο βιοτικό επίπεδο και είναι καθοριστική για την τοπική οικονομική ανάπτυξη.
- Οικονομική ανάπτυξη
Η τοπική αυτοδιοίκηση τονώνει την οικονομική ανάπτυξη εντός της δικαιοδοσίας τους δημιουργώντας ευνοϊκό επιχειρηματικό περιβάλλον. Αναλαμβάνουν την ανάπτυξη τοπικών υποδομών, θεσπίζουν και εφαρμόζουν τοπικούς επιχειρηματικούς κανονισμούς, παρέχουν στήριξη στις μικρές επιχειρήσεις και συντονίζουν τις προσπάθειες για την προώθηση του τουρισμού και την διαμόρφωση τοπικής επωνυμίας (branding) με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (ιστορικά, πολιτιστικά και γεωμορφολογικά) της εκάστοτε περιοχής.
- Συμμετοχή στα κοινά
Η τοπική αυτοδιοίκηση λειτουργεί ως πεδίο εκπαίδευσης της δημοκρατίας. Παρέχει στους πολίτες τη δυνατότητα να συμμετέχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων μέσω δημόσιων διαβουλεύσεων, των συνεδριάσεων στο δημαρχείο, την περιφέρεια και των αυτοδιοικητικών εκλογών. Τέτοιες πλατφόρμες ενδυναμώνουν τους πολίτες, καθιστώντας τη δημοκρατία πιο ουσιαστική σε επίπεδο βάσης.
- Απόκριση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης
Όταν συμβαίνουν φυσικές καταστροφές ή κρίσεις, η τοπική αυτοδιοίκηση αποτελεί συχνά την πρώτη γραμμή αντίδρασης. Παίζει βασικό ρόλο στη διαχείριση έκτακτης ανάγκης, συμπεριλαμβανομένου του σχεδιασμού, του μετριασμού, της αντιμετώπισης και των δραστηριοτήτων αποκατάστασης. Οι γνώσεις τους για την τοπική κοινότητα, τη γεωγραφία και τους πόρους επιτρέπουν την αποτελεσματική και αποδοτική αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών.
- Διαφύλαξη του τοπικού πολιτισμού και του περιβάλλοντος
Η τοπική αυτοδιοίκηση είναι θεματοφύλακας της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς και των φυσικών πόρων. Αναπτύσσουν και εφαρμόζουν πολιτικές και κανονισμούς που διατηρούν τις τοπικές παραδόσεις, προστατεύουν το περιβάλλον και προωθούν βιώσιμες πρακτικές.
- Ρόλος διαμεσολαβητή
Η τοπική αυτοδιοίκηση λειτουργεί ως μεσάζων μεταξύ των πολιτών και των ανώτερων επιπέδων διακυβέρνησης. Μεταφέρουν τις τοπικές ανησυχίες στην εθνική κυβέρνηση/κεντρική εξουσία, διευκολύνοντας την αμφίδρομη επικοινωνία και την εφαρμογή πολιτικών.
- Ανάπτυξη υποδομών
Η ανάπτυξη των υποδομών είναι μία από τις βασικές αρμοδιότητες της τοπικής αυτοδιοίκησης. Αυτή περιλαμβάνει την κατασκευή και συντήρηση τοπικών δρόμων, γεφυρών, δημόσιων υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, σχολείων, νοσοκομείων και άλλων δημόσιων εγκαταστάσεων. Οι ποιοτικές υποδομές στηρίζουν την οικονομική ανάπτυξη, ενισχύουν τη συνδεσιμότητα και βελτιώνουν τις συνθήκες διαβίωσης. Επιπλέον, συμβάλλουν σημαντικά στη δημιουργία τοπικών θέσεων εργασίας και προωθούν τις επενδύσεις από το εξωτερικό.
- Προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων-Ανάδειξη σχετικών θεμάτων
Η τοπική αυτοδιοίκηση διαδραματίζει καίριο ρόλο στην προάσπιση και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε επίπεδο βάσης. Αυτό περιλαμβάνει τη διασφάλιση των δικαιωμάτων στην ισότητα, την ελευθερία του λόγου και την πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες. Οι τοπικές αρχές μπορούν να θεσπίσουν πολιτικές που αποτρέπουν τις διακρίσεις και διασφαλίζουν ότι όλοι οι πολίτες αντιμετωπίζονται ισότιμα, ανεξάρτητα από τη φυλή, τη θρησκεία, το φύλο ή την οικονομική τους κατάσταση. Επιπλέον, η τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί να παρέχει μια πλατφόρμα για τα άτομα να εκφράσουν τις ανησυχίες τους και να ακουστούν, κάτι που είναι θεμελιώδες για μια ελεύθερη και δίκαιη κοινωνία.
- Αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης
Εν όψει της παγκόσμιας κλιματικής κρίσης, ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης γίνεται όλο και πιο σημαντικός. Οι τοπικές αρχές πρωτοστατούν στην εφαρμογή βιώσιμων πρακτικών, στην ανάπτυξη τοπικών σχεδίων δράσης για το κλίμα και στην προώθηση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης των πολιτών. Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης παίζουν καθοριστικό ρόλο στη βιώσιμη διαχείριση των τοπικών πόρων, στην εφαρμογή στρατηγικών διαχείρισης αποβλήτων, στην προώθηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στην ενίσχυση της τοπικής ανθεκτικότητας στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Μέσω των δράσεών τους, οι οργανισμοί της τοπικής αυτοδιοίκησης μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στις παγκόσμιες, ενωσιακές και εθνικές προσπάθειες μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και προσαρμογής.
